Por José A. Folgueira Yañez e Marco A. Fernández
A seguinte lenda lévanos ao abandono dos pobos trala invasión árabe. En Cela, non ía ser diferente dos demais lugares, e ao non poder defenderse da invasión, as xentes marchan cara os reductos das montañas:
”Dín os vellos que o señor, manda facer tres cousas antes de pártires cara os montes. Primeiro, ordéalle ao cura, escóndela cruz de ouro da antiga igrexa, así como o resto das cousas de valor e de culto que foron dos nobres. De seguido, colle unha pel de boi que ten na igrexa, e envolve todo xunto ca cruz, enterrándoo no cauce dunha rega.
Segundo, ordea que a campá da igrexa se vote ao río e se amarre pra non ser arrastrada pola corrente.
Terceiro, ordea non deixar nada tras de sí,e o quen non se poida tirar pra que o leve a corrente do río, deixalo todo queimado.
Pasan sete anos onde queda todo abandoado, e a xente está escondida nas montañas do norte. Neste tempo morre o crego, pero xusto antes, no leito de morte, confésalle ao señor onde queda todo agochado.
Cando voltan, a campá, pra sácala do río, coa axuda dun boi, atada aos cornos, non a dan sacado, polo que houbo que atarlla a molida, pola forte pendente que hai dende a igrexa ao río. O que non se atopará máis será a cruz.
Dende aquelas, a rega quedáralle o nome do regato do Boilouro, o boi que envolve o ouro.”
