Por Rebeca Maseda
“Sentimento e estado de ánimo melancólico e depresivo, en particular o causado pola nostalxia da terra”. Así define esta fermosa palabra o dicionario da Real Academia Galega, pero poderiamos dicir que existen cores morriñentas, lugares morriñentos? Pois a verdade é que, dependendo da situación, sería posible aplicar este cualificativo a moitas cousas. Por exemplo, o outono ten algo de morriñento, un “non-sei-que” que resulta difícil de explicar: As follas comezan a formar un edredón de cores únicas, marrón, amarelo, ocre; os cogomelos agroman nos prados, as castañas invaden o chan, os días fanse máis cortos e a noite cobra protagonismo. Está claro que a natureza ten os seus propios sinais pero, así mesmo, as persoas tamén percibimos estes cambios. Parece que coa caída da folla adoita morrer máis xente e o cabelo debilítase. Incluso podemos chegar a sentirnos un pouquiño máis tristeiros/as, como se o noso ánimo se sosegara paulatinamente.
Observar como chove a través dun cristal embazado, mirar o lume chispeante da cheminea, mergullarse nos propios pensamentos. Todas elas, situacións que ben poderían evocar un sentimento de morriña, igual que un libro, unha película, unha canción ou mesmo sensacións máis etéreas como un sabor ou un olor. No imaxinario colectivo atopamos multitude de ideas ou visións inspiradoras, moitas delas sacadas dunha película ou dunha serie. Xamais esquecerei o principio de “Anticristo” (2009), longametraxe do afamado cineasta danés Lars von Trier. Nesta escena unha parella ten relacións apaixonadamente mentres o seu fillo Nick sae do seu berce, sobe a unha mesa e cae por unha xanela aberta.
O neno fica no chan cuberto de neve e xusto no momento da súa morte, móstrase á muller no clímax sexual. Esta secuencia está rodada en branco e negro e acompañada por unha música sublime, a aria “Lascia ch’io pianga” pertencente á ópera “Rinaldo” de G. F. Händel. Toda a escena desprende beleza a esgalla, a fotografía, o mimo co que se trata cada fotograma, a elección da música, realmente maxistral. Outro claro exemplo de como o drama e o caos, aínda co seu negativismo implícito, poden transmitir fermosura. Paradoxos da vida, e polo tanto, da arte.
Din que a música é unha disciplina artística que, polo seu carácter universal, é quen de evocar infinidade de sentimentos e emocións no ser humano. Desde a máis alegre ata a máis tráxica, desde o transcendental ao irrelevante e como non, morriña incluída. Dado que a listaxe de obras podería ser interminable, seleccionarei tres pezas que persoalmente asocio con ese sentimento que para tanta xente nos caracteriza como galegos e galegas: a morriña.
Comezarei con “Gymnopédie No. 1” do compositor francés Erik Satie (1866-1925), primeiro movemento que forma parte dun ciclo de tres danzas escritas para piano só. Esta marabillosa e breve peza é probablemente unha das obras máis afamadas do compositor. Parece ser que Satie sentiuse moi inspirado despois de ler a novela histórica “Salammbô” de Gustave Flaubert e quixo compoñer música para piano vencellada ás danzas da Grecia Clásica.
A seguinte peza da miña listaxe está catalogada por moitos/as expertos/as como un dos grandes fitos na Historia da Música Occidental: O “Adagietto” da Quinta Sinfonía en Do#
menor do compositor austríaco Gustav Mahler (1860-1911). Popularmente coñecida por formar parte da banda sonora da película “Morte a Venezia” (1971) do cineasta italiano Luchino Visconti; esta peza – escrita só para cordas e arpa – ben podería tratarse dunha carta de amor sonora de Mahler para a súa amada esposa, Alma. Emoción e dramatismo na súa expresión máis íntima e xenuína.
Por último, e cambiando de estilo, unha canción que non necesita definición: “Corcovado” – coñecida en inglés como “Quiet Nights of Quiet Stars” – de Antônio Carlos Jobim na súa versión de 1963 interpretada por Stan Getz, João e Astrud Gilberto xunto ao propio Jobim.
Bendita morriña, canto nos dás…
