O traballo dos investigadores sobre o impacto ambiental nos hábitats que causa o cambio de manexo dos equinos tomou como referencia mandas que habitan en Ou Xistral, en Lugo, e en Sabucedo, en Pontevedra. O estudo trata datos do proxecto Life in Common Land, financiado pola UE, e no que participa Deputación de Lugo e universidades de Santiago e A Coruña.
“Os cabalos salvaxes, tamén coñecidos como bestas, son indispensables para conservar a biodiversidade das montañas de Galicia”. Así o determina o artigo científico Changes in management shape the spatial ecology of wild ponies in relation to habitat conservation publicado en a revista Biodiversity and Conservation e asinado por Laura Lagos e Jaime Fagúndez, investigadores do grupo Biocost de o Centro Interdisciplinar de Química e Bioloxía (CICA) da Universidade da Coruña (UDC), quen asegura que os cambios no sistema de manexo dos cabalos salvaxes que alteren o seu comportamento natural “poden limitar o seu efecto positivo sobre a biodiversidade”. O traballo dos investigadores, realizado no Xistral, alerta de que a desaparición do sistema tradicional “podería desembocar nun problema ambiental de gran magnitude” en Galicia.
“Os espazos abertos das montañas de Galicia están cubertos, en gran parte, por hábitats naturais recoñecidos pola Unión Europea e a súa existencia e pervivencia depende da presenza do cabalo salvaxe”, destaca o informe científico, que lembra que o cabalo salvaxe é o gran herbívoro mellor adaptado ao aproveitamento de brezales e turberas, dous dos hábitats con maior interese pola súa biodiversidade en Galicia. Laura Lagos e Jaime Fagúndez explican que “a través da dieta, o cabalo salvaxe limita o desenvolvemento da vexetación e favorece que sobrevivan especies de plantas sensibles”.
Os investigadores da UDC sinalan que o manexo tradicional permite que os cabalos vivan libres no monte. Sendo reunidos só unha ou dúas veces ao ano no curro ou, tamén denominada, rapa das bestas. Este manexo supón que os cabalos manteñan áreas de campeo amplas e que apenas se solapan coas das mandas veciñas e, por tanto, supoñen unha presión suave sobre os hábitats. Os autores de Changes in management shape the spatial ecology of wild ponies in relation to habitat conservation indican que “cambios no manexo dos cabalos salvaxes que limiten o seu comportamento natural poden provocar un efecto negativo e irreversible na biodiversidade”.
O artigo dos investigadores da UDC publicado en Biodiversity and Conservation demostra que cando se perde a forma tradicional do manexo de as bestas e transfórmase cara a un sistema con maior intervención “aféctase o uso do espazo das mandas de cabalos e, en consecuencia, á conservación dos hábitats”. Pero cales son esas novas prácticas que están a alterar o comportamento de os grupos de herbívoros? “A construción de peches que limiten en exceso o uso libre do espazo, a rotación forzada para intensificar o aproveitamento e a transformación da vexetación natural en praderías de pasto melloradas”, aseguran afirman Laura Lagos e Jaime Fagúndez.
Que consecuencias xera a intensificación no manexo destes équidos nas montañas de Galicia? Os investigadores da Universidade da Coruña téñeno claro: “As mandas de cabalos teñen maior tamaño pero ocupan menos superficie de campeo”. Ademais, “prodúcese un desequilibro na organización espacial das mandas, provocando un solapamento entre elas e aumentando a presión por herbivoría (consumo de plantas)”.
O estudo científico Changes in management shape the spatial ecology of wild ponies in relation to habitat conservation presenta datos recolleitos polos investigadores durante o proxecto Life in Common Land, financiado pola Unión Europea a través do programa LIFE, e no que participa a Deputación de Lugo, como socio coordinador, e as Universidades de Santiago de Compostela e A Coruña.
Un traballo de cinco anos en Serra do Xistral
Este proxecto tivo unha duración de cinco anos, desenvolveuse en o espazo Rede Natura 2000 Serra do Xistral, no norte da provincia de Lugo. O equipo de investigadores impulsou accións de apoio nas comunidades de montes para favorecer as boas prácticas asociadas ao gando e os cabalos salvaxes e promover os seus efectos positivos sobre a biodiversidade desta zona xeográfica. O traballo tamén presenta datos recolleitos no marco do proxecto do Grupo Operativo de Innovación Soluciones innovadoras para a xestión e valorización do sistema tradicional de cabalos salvaxes no monte FEADER 2017/049B, cofinanciado polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural, que se desenvolveu nos Montes de Sabucedo, en Pontevedra.
Os científicos marcaron 29 eguas en Ou Xistral e Sabucedo, aproveitando a captura dos animais que realizan os seus propietarios nos curros anuais, que adoitan suceder nos meses de verán. En que consistiu o método de traballo para a toma de datos? “O dispositivo GPS instalado permite observar a posición de cada animal a intervalos dunha hora e, observándoos sobre o terreo, identifícase a manda á que pertencen”, explican Lagos e Fagúndez, quen indica que “o seguimento durante un ano permitiu solicitar miles de datos analizados despois con sistemas de información xeográfica”.
“Os cabalos salvaxes son un patrimonio único de Galicia moi arraigado na contorna rural; o seu valor cultural, etnográfico, histórico e ecolóxico está directamente relacionado coa conservación da biodiversidade” das montañas de Galicia, destaca o traballo de investigación, que, a modo de conclusión, alerta que a desaparición do sistema tradicional de manexo das mandas “podería supoñer un problema ambiental de gran magnitude”.
